به گزارش تحریریه، خبرگزاری مهر نوشت، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا در روزی که «روز آزادی» (دوم آوریل ۲۰۲۵ برابر با ۱۳ فروردین ۱۴۰۴) نامگذاری شده‌است، با انتشار یک لیست بلندبالای تعرفه بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی بر ۶۰ کشور، جهان را در شوک فرو برد.
ترامپ تعرفه جهانی ۱۰ درصدی «پایه» را بر تمامی کالاهای وارداتی به آمریکا وضع کرد و برخی از کشورها و بازیگران جهانی به شدت تحت تأثیر جنگ تعرفه‌ای قرار گرفتند. به عنوان نمونه اتحادیه اروپا با تعرفه ۲۰ درصدی مواجه شده‌است، در حالی که کشورهایی مانند ویتنام (۴۶ درصد)، بنگلادش (۳۷ درصد)، کامبوج (۴۹ درصد)، مالزی (۲۴ درصد)، چین (۳۴ درصد)، تایوان (۳۲ درصد)، ژاپن (۲۴ درصد) و لسوتو (۵۰ درصد) به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
اقتصاد جهانی در شوک تعرفه‌ای؛ ترامپ و چالش تجارت آزاد در قرن ۲۱
جنگ تعرفه‌ای ترامپ که تنها دو ماه و نیم پس از تکیه وی بر مسند ریاست جمهوری آمریکا انجام می‌گیرد، واکنش‌های تندی نه تنها در داخل این کشور بلکه از سوی کشورها، نهادهای بین‌المللی و بازارهای جهانی به‌دنبال داشته‌است. از نگاه ناظران پیامدهای آن حتی بر آینده نظم تجاری بین‌المللی تأثیرگذار است.
۱. موج متقابل تعرفه‌ها؛ آغاز دور تازه‌ای از جنگ تجاری
در پی اعلام سیاست تعرفه‌ای ترامپ، بسیاری از شرکای تجاری آمریکا اقدام به اعمال اقدامات تلافی‌جویانه کرده‌اند. اتحادیه اروپا متحد دیرینه آمریکا اعلام کرده است که بر کالاهای آمریکایی، از جمله محصولات کشاورزی و خودرو، تعرفه‌های متقابل اعمال خواهد کرد.
به عنوان نمونه خودروساز انگلیسی «جگوار لندرور» اعلام کرد که با توجه به «شرایط تجاری جدید» تعرفه ۲۵ درصدی ترامپ، ارسال محموله‌های خود به این کشور را به مدت یک ماه متوقف می‌کند.
افزون بر آن، هم‌زمان با تشدید نگرانی‌های جهانی از رکود اقتصادی ناشی از تعرفه‌های جدید آمریکا، دولت انگلیس تلاش‌هایی را برای تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی با هدف مقابله با سیاست‌های جنجالی کاخ سفید و دفاع از نظم تجارت آزاد جهانی، آغاز کرده است.
چین که به عنوان رقیب بزرگ آمریکا مطرح است با تعرفه ۳۴ درصدی ترامپ مواجه شده و هشدار داده که در صورت تداوم این روند، تعرفه‌های جدیدی بر واردات انرژی، فناوری، و کالاهای کشاورزی از آمریکا اعمال می‌کند. در همین راستا روزنامه «گلوبال تایمز» این کشور در گزارشی به نقل از کمیسیون تعرفه گمرکی شورای دولتی چین اعلام کرد که پکن از هفته آینده بر اساس نرخ‌های تعرفه فعلی بر همه کالاهای وارداتی از آمریکا، ۳۴ درصد تعرفه اضافی اعمال خواهد کرد. بر اساس این گزارش، تعرفه‌های اضافی از روز ۱۰ آوریل (۲۱ فروردین) اعمال می‌شود.
مکزیک، برزیل، هند و اندونزی نیز در حال بررسی اقدامات مشابه هستند. از طرفی «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا در ارتباط با تعرفه‌های گمرکی وضع شده بر کشورش از سوی آمریکا اعلام کرد: کاراکاس بر جنگ تجاری «ترامپ» غلبه خواهد کرد.
این واکنش‌های زنجیره‌ای که تنها به چند مورد از آنها اشاره شد، خطر گسترش یک جنگ تجاری تمام‌عیار را افزایش داده و پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد جهانی را کاهش داده‌اند.
۲. افت رشد اقتصادی جهان؛ هشدار صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی
در پی اجرای تعرفه‌ها، صندوق بین‌المللی پول (IMF) در گزارش جدید خود رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۵ را از ۲.۹ درصد به ۲.۳ درصد کاهش داده است. سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز هشدار داده که حجم تجارت بین‌المللی در نیمه نخست سال جاری حدود ۵.۶ درصد کاهش یافته است. همچنین بازارهای جهانی در چندین نوبت دچار نوسانات سنگین شده‌اند و شاخص بورس‌های اروپا و آسیا طی ماه مارس و آوریل افت میانگین ۳ تا ۵ درصدی را تجربه کرده است.
۳. اختلال در زنجیره تأمین جهانی و گران شدن کالاهای واسطه‌ای
اجرای تعرفه‌های گسترده، زنجیره‌های تأمین بین‌المللی را که به‌شدت به ارتباطات فرامرزی وابسته‌اند، دچار اختلال کرده است. از جمله پیامدهای مشخص این اختلالات عبارتند از افزایش هزینه تولید در کشورهای در حال توسعه که بخش زیادی از صادرات آنها متکی به آمریکا بوده است. افزون بر آن، کند شدن انتقال قطعات و مواد اولیه در صنایع فناوری، خودروسازی و داروسازی و همچنین افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی هزینه نهایی برخی محصولات صادراتی در آسیا و آمریکای لاتین از دیگر تبعات این نبرد تعرفه‌ای است.
۴. نگرانی در بازار نفت، انرژی و کالاهای اساسی
افزایش تنش تجاری و بی‌ثباتی در زنجیره عرضه، بازارهای جهانی انرژی را نیز متأثر کرده است. به عنوان نمونه قیمت نفت خام برنت در واکنش به اعلام تعرفه‌ها ابتدا به زیر ۷۲ دلار سقوط کرد، اما سپس به دلیل نگرانی از کاهش عرضه جهانی مجدداً افزایش یافت. در روزهای اخیر بهای جهانی نفت پس از اعلام چین مبنی بر افزایش تعرفه بر کالاهای آمریکایی حدود ۸ درصد کاهش یافت که پایین‌ترین بهای نفت از اواسط دوره همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۱ به شمار می‌آید.
همچنین قیمت فلزاتی مانند آلومینیوم، فولاد و مس به دلیل افزایش هزینه واردات و کندی صادرات، افزایش ۸ تا ۱۲ درصدی داشته‌اند. بازار کالاهای اساسی نیز دچار نوساناتی شده که برای کشورهای وابسته به واردات غذایی، بسیار نگران‌کننده است.
۵. واکنش نهادهای بین‌المللی و تضعیف جایگاه آمریکا
نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان تجارت جهانی، صندوق بین‌المللی پول، و بانک جهانی نسبت به رویکرد ترامپ ابراز نگرانی کرده‌اند. آنها تأکید کرده‌اند که اقدامات یک‌جانبه تعرفه‌ای آمریکا در تضاد با اصول تجارت آزاد جهانی است. ضمن اینکه احتمال افزایش شکایت‌های رسمی از آمریکا در چارچوب سازمان تجارت جهانی وجود دارد. نماینده دائم چین در سازمان تجارت جهانی به تازگی اعلام کرد با توجه به اینکه اقدامات آمریکا ناقض قوانین سازمان تجارت جهانی است، یک شکایت رسمی علیه تعرفه‌های جدید آمریکا به این نهاد ارائه کرده است. علاوه بر آن، کشورهای دیگر ممکن است به سمت تشکیل بلوک‌های تجاری جدید بدون آمریکا حرکت کنند (مانند تقویت بریکس، شانگهای یا پیمان‌های منطقه‌ای آسیا-اقیانوسیه). این روند می‌تواند در بلندمدت موقعیت آمریکا به‌عنوان مرکز تجارت جهانی را تضعیف کند.
سایه تعرفه‌ها بر اقتصاد آمریکا؛ سقوط تاریخی شاخص‌ها و افزایش هزینه‌های تولید
در روزهای اخیر، بسیاری از رسانه‌ها، مقامات داخلی و خارجی و نیز مردم آمریکا نسبت به افزایش قیمت‌ها در این کشور هشدار داده‌اند.
روزنامه انگلیسی «گاردین» در گزارشی هشدارآمیز نوشت: روزی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا، آن را روز آزادی اقتصادی نامیده، روز رکود در آمریکا و رنج برای مردم جهان جهان خواهد بود. تصمیمات او که بیشتر شبیه انتقام‌جویی یک فرد کینه‌توز است تا سیاستگذاری اقتصادی حساب‌شده، می‌تواند به رکود در آمریکا و فشار بر اقتصادهای ضعیف جهان منجر شود.
«چاک شومر» رهبر دموکرات‌های (اقلیت) سنای آمریکا، با انتقاد شدید از سیاست‌های تعرفه‌ای جدید دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا هشدار داد که تعرفه‌ها و جنگ تجاری جهانی باعث افزایش هزینه‌ها برای آمریکایی‌ها می‌شود و این شرایط، فاجعه است.
«پل کروگمن» اقتصاددان برجسته آمریکا، اقدامات ترامپ را خواسته‌های یک پادشاه دیوانه توصیف کرد و گفت: استدلال دولت ترامپ برای این تعرفه‌ها کاملاً متناقض است، زیرا از یک سو ادعا می‌کند قیمت‌ها افزایش نمی‌یابند و از سوی دیگر انتظار دارد صدها میلیارد دلار درآمد از این راه کسب کند.
«جروم پاول» رئیس بانک مرکزی آمریکا نیز هشدار داده که سیاست‌های ترامپ می‌تواند رشد اقتصادی این کشور را کندتر و تورم را بالاتر از حد انتظار نگه دارد.
«مارک زندی» یک تحلیلگر اقتصادی آمریکایی نیز، پیش‌بینی کرد که تعرفه‌های ترامپ به‌زودی، منجر به رکود خواهد شد و این رکود تا سال آینده ادامه خواهد یافت. رشد اقتصادی آمریکا ممکن است ۲ درصد کاهش یابد و نرخ بیکاری به ۷.۵ درصد برسد.
۱. سقوط بی‌سابقه بازارهای مالی آمریکا
در واکنش مستقیم به اعلام تعرفه‌های جدید، بازارهای سهام ایالات متحده دچار ریزش تاریخی شدند و شاخص‌های «اس‌اندپی ۵۰۰»، «نزدک» و «داو جونز» در بازار سهام این کشور سقوط کردند.
در همین ارتباط، «سی‌ان‌بی‌سی» به تعرفه ۱۰ درصدی دولت ترامپ بر تمام شرکای تجاری آمریکا اشاره کرد و نوشت: تعرفه ۱۰ درصد از شنبه اجرایی می‌شود و نرخ‌های اختصاصی برای ۶۰ کشور دیگر، طی یک هفته آینده اجرایی می‌شوند.
این رسانه انگلیسی زبان افزود: تصمیم ترامپ، نرخ تعرفه مؤثر آمریکا را از ۲.۵ درصد به بیش از ۲۰ درصد افزایش می‌دهد که بالاترین سطح از سال ۱۹۱۰ و حتی بیشتر از تعرفه‌های اسموت-هاولی در سال ۱۹۳۰ که به تشدید رکود بزرگ کمک کرد، است.
سی‌ان‌بی‌سی به سقوط تاریخی شاخص‌ها و کاهش ۵.۹۷ درصدی شاخص اس‌اندپی ۵۰۰ که کمترین سطح از سال ۲۰۲۳ است، اشاره کرد و افزود: شاخص نزدک نیز سقوط ۵.۸۲ درصدی و شاخص داوجونز نیز کاهش سه هزار و ۹۰۰ واحدی را در دو روز تجربه کرد که بی سابقه است.
از نگاه ناظران، این افت سنگین نه‌تنها اعتماد سرمایه‌گذاران را تضعیف کرد، بلکه باعث کاهش قابل‌توجه در ارزش دارایی‌های بازنشستگی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام عدالت میلیون‌ها آمریکایی شد.
سی‌ان‌بی‌سی، از قول اقتصاددانان، اقدام تعرفه‌ای ترامپ را بزرگترین اشتباه سیاسی در ۹۵ سال اخیر عنوان کرد و به نقل از «پاول کروگمن» یک اقتصاددان برجسته آمریکایی نوشت: این تعرفه‌ها بیشتر شبیه خواسته‌های یک پادشاه خودکامه است تا سیاست اقتصادی منطقی.
۲. افزایش تورم و فشار بر مصرف‌کنندگان
اعمال تعرفه‌های بالا بر واردات کالاهای مصرفی از کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکای لاتین، مستقیماً قیمت کالاهای روزمره را در آمریکا افزایش داده است. برخی اثرات ثبت‌شده یا برآورد شده عبارتند از افزایش ۱.۳ تا ۲.۱ درصدی در شاخص بهای مصرف‌کننده (CPI) تنها در یک ماه؛ افزایش هزینه متوسط سالانه برای خانوارها تا ۱۷۵۰ دلار (بر پایه محاسبه مراکز تحلیلی مستقل اقتصادی)؛ رشد قیمت کالاهای خاص مانند پوشاک، لوازم‌خانگی و خودروهای وارداتی در برخی ایالات تا ۲۵ درصد نسبت به ماه قبل. این افزایش قیمت‌ها در شرایطی رخ داده‌است که بسیاری از آمریکایی‌ها هنوز با پیامدهای تورم سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ دست‌وپنجه نرم می‌کردند.
۳. نگرانی صنایع داخلی؛ تولید نه تنها ارزان‌تر نشد که گران‌تر شد
برخلاف هدف ترامپ مبنی بر حمایت از صنایع داخلی، بسیاری از تولیدکنندگان آمریکایی هشدار داده‌اند که افزایش تعرفه‌ها، عملاً قیمت مواد اولیه و قطعات وارداتی را افزایش داده و توان رقابت آنها را کاهش می‌دهد. به عنوان نمونه شرکت‌های فناوری و مونتاژ قطعات اعلام کرده‌اند که هزینه تولید تا ۱۸ درصد افزایش یافته است. برخی کارخانه‌ها مانند تولیدکنندگان لوازم‌خانگی در ایالت اوهایو و ویسکانسین اعلام کردند که مجبور به کاهش شیفت‌های کاری و اخراج بخشی از نیروهای کار شده‌اند. اتحادیه صنایع فلزی و خودروسازی آمریکا در بیانیه‌ای هشدار داده‌اند که اگر روند فعلی ادامه یابد، تا تابستان ۲۰۲۵ بیش از ۲۵۰ هزار شغل در خطر قرار خواهد گرفت.
۴. اعتراضات اجتماعی و انتقاد سیاسی در داخل کشور
بازتاب این سیاست‌ها در افکار عمومی نیز منفی بوده است. بر اساس نظرسنجی انجام‌شده توسط یک مؤسسه تحقیقاتی حدود ۵۸ درصد مردم آمریکا سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ را عامل گرانی‌ها می‌دانند. تنها ۳۲ درصد رأی‌دهندگان مستقل از ادامه این سیاست‌ها حمایت می‌کنند. اتحادیه کشاورزان، اتاق بازرگانی آمریکا و برخی فرمانداران جمهوری‌خواه از جمله در تگزاس و آریزونا، به‌صراحت از این سیاست‌ها انتقاد کرده‌اند. علاوه بر این، در ایالت‌هایی مانند آیوا و ایلینوی، کشاورزان دست به تجمعات اعتراضی زده‌اند و خواستار بازنگری در سیاست‌های تجاری دولت شده‌اند.
۵. پیامدهای مالی؛ تهدید رکود و افزایش کسری بودجه
سقوط بازار سهام، افزایش تورم و فشار بر مصرف داخلی، بانک مرکزی آمریکا را وارد وضعیت دشواری کرده‌است. اگرچه نرخ بهره فعلاً ثابت نگه داشته شده، اما تحلیلگران هشدار داده‌اند که در صورت ادامه این روند، نرخ رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۵ ممکن است به کمتر از یک درصد برسد. احتمالاً رکود اقتصادی تا پایان سال جاری به ۴۵ درصد خواهد رسید. افزون بر آن، در صورت نیاز به پرداخت بسته‌های حمایتی مجدد به صنایع آسیب‌دیده، کسری بودجه آمریکا ممکن است تا مرز ۱.۸ تریلیون دلار افزایش یابد.
در مجموع، شواهد آماری، نظرسنجی‌ها و واکنش‌های بازار نشان می‌دهند که سیاست تعرفه‌ای ترامپ در دولت دوم، نه‌تنها نتوانسته به رونق اقتصادی کمک کند، بلکه فشار بر اقشار مختلف را افزایش داده و خطر ورود اقتصاد ایالات متحده به رکودی تازه را جدی‌تر کرده است. در چنین شرایطی، شعار «حمایت از تولید داخلی» در عمل به افزایش هزینه زندگی، کاهش اشتغال، افت بازار و بی‌ثباتی مالی منجر شده‌است. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، دولت ترامپ با چالشی عظیم در حفظ حمایت طبقه متوسط، ثبات اقتصادی و آرامش اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.
نویسنده: حسن شکوهی نسب
پایان/
نظر شما